Bias in een observationeel onderzoek

1. Vertekening (of bias) van het verband kan optreden door het voorkomen van confounders = verstorende variabelen

Een confounder is een factor die tegelijkertijd gerelateerd is aan de te onderzoeken risicofactor of blootstelling en aan de uitkomst. Een confounder kan een verband tussen blootstelling en uitkomst verzwakken of versterken. Door confounding kan een verband dat in werkelijkheid afwezig is, worden gesuggereerd of kan een bestaand verband worden ontkend.

In observationeel onderzoek zijn de prognostische factoren over beide groepen ongelijk verdeeld (in tegenstelling tot een RCT). Deze prognostische factoren kunnen het verband tussen twee variabelen verzwakken of versterken. Het zijn dus potentiële confounders.

Methodologisch zijn er verschillende technieken voorhanden die de invloed van deze confounders kunnen compenseren:

• een multivariate logistische regressie* waarbij men het resultaat (de odds ratio) corrigeert voor alle confounders die door de onderzoekers in het multivariate regressiemodel zijn opgenomen
• ook kan men vóór de analyse de behandelde en de niet-behandelde groep matchen. Hoe groter het aantal vertekenende factoren waarvoor we matchen, hoe meer de behandelde en de niet-behandelde groep op elkaar zullen gelijken, hoe minder het geobserveerde verband zal afhangen van confounders, of nog anders gezegd: hoe meer het verband het resultaat van een RCT zal benaderen. Er is echter één keerzijde aan de medaille: hoe groter het aantal variabelen waarvoor we matchen, hoe moeilijker het zal worden om voor elke behandelde patiënt een overeenkomstige niet-behandelde patiënt te vinden, hoe meer observaties uit de analyse zullen worden uitgesloten. Door dat verlies aan power zal het bijgevolg moeilijker worden om een verband nauwkeurig te kunnen aantonen. Hoe kunnen we dit vermijden? Met Propensity Score Matching.

2. Een andere belangrijke bron van bias in een retrospectief cohortonderzoek of een case-control onderzoek is recall bias. Het is namelijk mogelijk dat sommige cases en controls zich nog moeilijk kunnen herinneren of ze in het verleden wel of niet waren blootgesteld aan een bepaald risico. Vaak is het zo dat de cases zich beter dan de controls kunnen herinneren dat ze in het verleden zijn blootgesteld. Dit geeft vaak een overschatting van de Odds ratio.

* Regressieanalyse:

Het verband dat tussen twee variabelen bestaat, gebruikt men om de waarde van één van de variabelen te voorspellen uit de andere variabele (“regressie = één variabele voorspellen door terug te vallen op de andere”).

Univariate regressie beschrijft het verband tussen twee continue variabelen

Multivariate regressie beschrijft het verband tussen verschillende continue variabelen

Multivariate logistische regressie beschrijft de invloed van verschillende continue variabelen op een dichotome uitkomst.